Zonnewijzers

Het vier uur probleem: IV of IIII?

Op klokken en zonnewijzers die Romeinse cijfers gebruiken wordt vier uur vaak aangegeven door IIII in plaats van IV, zoals het hoort. Waarom is dat, vragen veel mensen zich af.

Er is een aantal websites waar dit probleem uitgebreid besproken wordt (in 't Engels):

• Donn Lathrop: To IV, or not to IV: that is the question

• Gordon Uber: Roman IIII vs. IV on Clock Dials

• Paul Lewis: Clocking the Fours. A new theory about IIII

Twee hoofdpunten uit deze discussies zijn:

• Een veelgehoorde verklaring is dat de schrijfwijze IIII op de wijzerplaat van een klok een beter tegenwicht vormt voor de 'zware' VIII aan de andere kant. Een esthetisch argument, dus. En omdat klokkenmakers in vroeger eeuwen ook vaak zonnewijzers maakten, vind je ze daar ook.
• Precieze regels over hoe Romeinse cijfers geschreven 'horen' te worden zijn relatief recent; in de Romeinse tijd en de Middeleeuwen was men nog niet zo formalistisch. Dus iedereen kon het doen zoals hij wilde.

Maar wat te denken van het jaartal (1742) op het klooster Frenswegen in Duitsland (tussen Nordhorn en Ootmarsum)? Trouwens, Ootmarsum is een uitzondering, want de torenklok heeft IV in plaats van IIII!