Zonnewijzers ??

Voormalig gebouw Leidsch Dagblad, Leiden

Op de excursie 2000 van de Zonnewijzerkring kwam de bus langs het Noordeinde in Leiden. Op de hoek van de Witte Singel zag ik in de gauwigheid een globe met meridianen en breedtecirkels, en iets dat er omheem draaide. Een bolzonnewijzer met kunstmaan? Helaas, de bus stopte niet.

Een jaar later had ik de gelegenheid dit object wat beter te bekijken. Een mannetje, dus, dat los van de aarde is gekomen en in het Leidsch Dagblad leest wat hij gewoon onder zich zou kunnen zien? Lees verder voor de ontnuchterende ontknoping...

Het kantoor van het Leidsch Dagblad is een schepping van de beroemde architect Willem Marinus Dudok (1884-1974). Het huisvestte de krant van 1916 tot 1994.

Dudok was een van de steunpilaren van de Amsterdamse school. Deze toonaangevende architectuurvorm vond dat een bouwwerk voornamelijk een uitdrukking van schoonheid moest zijn. Daarbij werd prioriteit gegeven aan individueel-emotionele waarden. Kenmerkend was het ongewone gebruik van materialen, bijvoorbeeld dakpannen als gevelbedekking.

Opvallende architectonische elementen hier zijn de uitsteeksels aan de toren, die doen denken aan de waterspuwers aan Gotische kathedralen, het decoratieve gebruik van baksteen in allerlei verbanden, de raampjes met ruitvormige sponningen, de tegels waarmee de bovenste verdieping is afgewerkt, de Jugendstil-belettering op het tegeltableau "Leidsch Dagblad" op de toren en "Tijdingzaal" boven de deur, en de Jugendstil lantaarn.

Na vertrek van het Leidsch Dagblad kwam het pand in handen van de project-ontwikkelaar Menno Smitsloo. Die herstelde de nalatenschap van Dudok in oude luister. Aan de hand van de originele tekeningen werd elk detail nagegaan, aldus de informatie die mijn schoonzoon Remco wist op te diepen. Uiteindelijk werd het kantongerecht de nieuwe huurder van dit monument.

En die globe? Wel, zo liet de heer Smitsloo me via zijn secretaresse weten, dat is hijzelf, in hoger sferen vereeuwigd, en verdiept in dossiers. Niks geen krantenlezer, dus! Eerder stond er ook al een globe op de toren, maar dan zonder man in orbit. En dit leek hem wel een leuk idee...

Of die eerdere globe dan wel door Dudok ontworpen is? Waarschijnlijk niet. In het boekje Een beeld van baksteen: Leidse bouwkunst 1918-1939 van Marieke Hillen (1994, ISBN 90-801395-5-6) staat een foto waarop het torentje nog kaal eindigt. Maar van wanneer de foto is, weet ik niet.

Ligging: 52.2° NB, 4.5° OL