Kloostertuin, Maaseik (België)

Achter het klooster van de Paters Kruisheren in de Pelserstraat ligt de kloostertuin. Het klooster is 'nieuw', maar de hof is oud. Als je langs de slagboom (die onbevoegd parkeren moet tegengaan) om het klooster heen loopt, ben je verrast dat er midden in het volgebouwde, middeleeuwse centrum van de stad zo'n grote oase van rust kan bestaan. In de hof zijn maar liefst twee boeiende zonnewijzers te vinden.

Horizontale zonnewijzer

Tamelijk vooraan staat deze zonnewijzer uit 1744. De poolstijl is van koper, de wijzerplaat van leisteen. De laatste is rijk gegraveerd. De poolstijl ontspringt uit een zonne-gezicht. Scherpe uurlijnen en verder naar buiten ook halfuurs-lijnen. Cijfers van VI tot VI (18) uur, plaatselijke tijd uiteraard. De achthoekige wijzerplaat is afgewerkt met een fijn schulprandje en is gesigneerd: Pierre Thevoz, 1744.

De uurcijfers zijn wel heel merkwaardig: van VI tot XII staan ze namelijk in spiegelbeeld. Tussen de uurcijfers in staan er 'plusjes' op de halfuurs-punten, bestaande uit vijf puntjes.

De wijzerplaat draagt een fraaie tekening. Links een vrouwtje met een bloem in de hand en rechts een mannetje met pruik en een hart in de hand. Op het wapenschild in het midden komen de bloem en het hart terug, geflankeerd door twee vijfpuntige sterren. Het wapenschild van de welgestelde familie die de zonnewijzer indertijd bij Pierre Thevoz bestelde?

Code ZiV: Lim027
Ligging: 51.1° NB, 5.8° OL
Ontwerp: Pierre Thevoz
Inwijding: 1744

Bolzonnewijzer

De tweede zonnewijzer vind ik minstens zo interessant: een grote schaduwbol uit 1953. Hij staat achter in de hof, bijna tegen de middeleeuwse stadsmuur van Maaseik aan en in de schaduw van een notenboom. Deze zonnewijzer is minder bestand geweest tegen de elementen; de gaten aan de achterkant van de bol heb ik maar buiten beeld gehouden. Hij is gemaakt door pater aardrijkskundeleraar en is van cement.

De omtrekken van de continenten zijn nog te zien. Ooit waren de continenten groen en de oceanen blauw, zo vertelde ons pater tuinman. Er zijn lengtecirkels per 15°, niet uitgaande van Greenwich, maar - terecht - van de meridiaan van Maaseik. Breedtecirkels per 20°, met keerkringen en poolcirkels. En ook nog de horizoncirkel. Er loopt een buis door de bol waardoor je volgens pater tuinman 's nachts de poolster kunt zien. Werkelijk een prachtig ontwerp!

Bij de bol hoort een werktuigje, een tafeltje met een buisje er loodrecht op. Je schuift het tafeltje over de bol tot je de plaats vindt waar de zon recht door het buisje schijnt; op die plek staat de zon juist in het zenit.
Dat is nu verleden tijd; de boom is te groot geworden. Gelukkig waren de meeste bladeren gevallen toen wij hier waren; zodoende kreeg de bol nog een beetje zon. Je kunt met enige moeite de terminator onderscheiden, die aangeeft waar het nu op aarde schemert. Of er nog een tijdschaal om de evenaar gelopen heeft, kon ik niet meer zien.

De boom is jonger dan de zonnewijzer. Volgens de overlevering werd pater aardrijkskundeleraar naar een ander klooster geroepen. Toen is de boom geplant, waarschijnlijk door dezelfde pater tuinman die ons rondleidde. En toen pater aardrijkskundeleraar jaren later terugkwam was het onheil geschied. De boom was al zo groot dat van omkappen geen sprake meer kon zijn: de paters waren te zeer gesteld geraakt op zijn walnoten.

Code ZiV: Lim024
Ligging: 51.1° NB, 5.8° OL
Ontwerp: Pater A. van Dooren
Inwijding: 1953