Zonnewijzer-links
Deze pagina heeft de volgende rubrieken:
Zonnewijzer-links
In plaats van zelf te proberen lange lijsten met links up-to-date te houden, verwijs ik je liever naar sites waar dit in betere handen is. Deze rubriek is dus beperkt van omvang.
Sundials on the Internet. Met heel veel informatie, en links naar alle belangrijke sites.
Sundial links van Daniel Roth. Meer dan 300 links naar sites over zonnewijzers! Ze zijn op datum van binnenkomst gerangschikt, de nieuwste bovenaan.
Daniel Roth is ook de gastheer van de Sundial Mailing List, een soms geanimeerde discussiegroep. Voor aan- of afmelden zie de betreffende NASS-pagina.
De North American Sundial Society heeft op haar website een pagina met zonnewijzer-links die in rubrieken geordend zijn. Dat zoekt wat gemakkelijker.
Natuurlijk het Zonnewijzerpark Genk, een Europese topattractie!
Het Zonnewijzerpad Rupelmonde (bij Antwerpen). De geboorteplaats van de grote cartograaf Mercator is bezaaid met zonnewijzers. De website toont een tiental van de meest interessante.
Interessant is de verzameling van zonnewijzers in en rond Bremen, waarvan vele met foto.
Het Deutsches Museum in München heeft tegenwoordig een zonnewijzertuin (op het dakterras, wel te verstaan), met maar liefst 21 zonnewijzers. Hiermee wordt de ontwikkeling van de zonnewijzer van het grijze verleden tot het kersverse heden in beeld gebracht.
De website van het museum biedt een korte digitale rondwandeling, in het Duits of het Engels. Het gidsje bij de tentoonstelling geeft eerst een algemene inleiding over zonnewijzers en behandelt dan de afzonderlijke objecten: Sonnenuhrengarten. Führer durch die Ausstellung, Deutsches Museum, München 1999, ISBN 3-924183-49-X.
Literatuur over zonnewijzers
Er zijn heel wat klassieke zonnewijzerboeken, zeker als Engels of Duits geen bezwaar zijn. Maar echt moderne zijn er nog maar een paar. 'Klassiek' noem ik boeken die uitsluitend meetkundige constructies van zonnewijzers bieden, 'modern' die met goniometrische formules werken. Die laatste kun je gemakkelijk in een spreadsheet-programma gebruiken. En dan heb ik het nog maar niet over de verscheidene kant-en-klare zonnewijzerprogramma's die gratis op internet beschikbaar zijn.
'Klassiek' houdt ook in dat geen aandacht besteed wordt aan 'moderne' ontwikkelingen als de kruisdraad-zonnewijzer (1922), de uurvlak-zonnewijzer (?) en de digitale zonnewijzer (1994).
Ik heb onderstaande boeken niet allemaal uitvoerig bestudeerd, dus verwacht geen diepgravende recensies, alleen een enkel ding dat me bij het doorkijken opviel.
De boeken die niet meer in de handel zijn, zijn in verscheidene bibliotheken aanwezig. In de Nederlandse Centrale Catalogus kun je ze wellicht vinden.
Leden van de Zonnewijzerkring kunnen ook eens bij de Kring informeren naar de uitverkochte Nederlandse boeken.
Nederlands
H.W. van der Wyck, Het ABC van de Zonnewijzer: Algemene Beginselen en Constructies, Zonnewijzerkring, 2e druk 1997, ISBN 90-9007752-9.
In kort bestek worden de principes van de meest voorkomende typen zonnewijzers behandeld, alsmede hoe je ze meetkundig kunt construeren.
Bruno Ernst (pseudoniem van J.A.F. de Rijk), 25 Eeuwen tijdmeting, Aramith, Amsterdam 1988, ISBN 90-6834-038-7 (uitverkocht).
Het eerste hoofdstuk is gewijd aan zonnewijzers. Een enthousiasmerende inleiding. Geen meet- of rekenkundige recepten, maar wel een aantal kant-en-klare bouwtekeningen voor een zestal zonnewijzers, berekend voor het midden van ons land.
J.G. van Cittert-Eymers & M.J. Hagen, Zonnewijzers in Nederland, Walburg Pers, Zutphen 1984, ISBN 906011-230-X (uitverkocht).
Inventarisatie van Nederlandse zonnewijzers, voorafgegaan door een beknopte inleiding in de zonnewijzerkunde.
M.J. Hagen, Analemmatische zonnewijzers van A tot Z, 1993. Nog bij de Zonnewijzerkring verkrijgbaar.
De brochure geeft veel praktische en achtergrond-informatie over analemmatische zonnewijzers en verwante typen. Hagen legde het eerste Nederlandse exemplaar in zijn eigen tuin aan.
P. Terpstra, Zonnewijzers, Wolters, Groningen 1953 (uitverkocht).
Een van de beste inleidingen over zonnewijzers. Breed georiënteerd, duidelijk en met weinig formules.
Engels
Albert E. Waugh, Sundials: Their theory and construction, Dover Publications, New York 1973, ISBN 0-486-22947-5.
Mijn favoriete leidraad. Weinig achtergrond, maar met stap-voor-stap instructies voor het maken van je eigen zonnewijzer, zowel meetkundig als rekenkundig.
R.R.J. Rohr, Sundials: History, theory and practice. Verschillende uitgaven; mijn exemplaar is van Dover Publications, New York 1996, ISBN 0-486-29139-1.
De Engelse vertaling van het Franse origineel uit 1965; er zijn ook Duitse en Italiaanse vertalingen. Een gezaghebbend boek! Het is echter niet prettig te lezen door het vreemde formaat en het gebruik van figuren en platen door elkaar.
R. Newton Mayall & Margaret W. Mayall, Sundials: Their construction and use, 3e druk. Verschillende uitgaven; mijn exemplaar is van Dover Publications, New York 2000, ISBN 0-486-41146-X.
Het origineel is van 1938 en dat is goed te merken, al is het maar aan de kwaliteit van de zwart/wit foto's. In de Verenigde Staten echter toonaangevend. Het geeft zowel meetkundige als rekenkundige constructies.
Duits
Arnold Zenkert,
Heel aardig boek, met ook veel aandacht voor de praktische aspecten bij het maken van zonnewijzers. De cd bevat een honderdtal kleurenfoto's van verschillende typen zonnewijzers (met summiere toelichting), alsmede enkele bouwplaten om te printen en het programma CHRON van Harald Wislaug om zonnewijzers te berekenen.
De analemmatische zonnewijzer is volgens dit boek door Ptolemeus (1e eeuw n.Chr.) uitgevonden en rond 1850 herontdekt door Franse klokkenmakers...
Heinz Schumacher, Sonnenuhren: Eine Anleitung für Handwerk und Liebhaber. Deel 1: Gestaltung, Konstruktion, Ausführung. 2e druk, Callwey, München 1978, ISBN 3-7667-0-437-0.
Adolf Peitz, Deel 2: Tabellen und Diagramme zur Berechnung. 2e druk, Callwey, München 1983, ISBN 3-7667-0607-1.
Heinz Schumacher & Adolf Peitz, Deel 3: 303 Beispiele aus 12 Ländern. Callwey, München 1981, ISBN 3-7667-0570-9. Alle delen zijn uitverkocht.
Een indrukwekkende serie! Deel 1 is prettig en uitgebreid, en besteedt ook aandacht aan aspecten die andere standaardwerken nogal laten liggen, zoals de nauwkeurigheid en de goede plaatsing van zonnewijzers. Dit deel hanteert uitsluitend meetkundige constructies. De indeling is niet altijd systematisch. Zo worden onder het kopje 'pleinzonnewijzers' zowel puntzonnewijzers en horizontale poolstijlzonnewijzers als analemmatische zonnewijzers behandeld. Dit deel heeft meer dan 180 zwart/wit foto's, die zonder verband met de tekst er doorheen gemengd zijn.
Deel 2 bestaat voornamelijk uit (gecalligrafeerde?!) tabellen, die de rekenkundige benadering zonder rekenwerk mogelijk maken voor de geografische breedte van Duitsland. Helaas ingehaald door de computer. Maar hier vind je ook zonnewijzertypen die in deel 1 niet behandeld zijn, zoals analemmatische zonnewijzers op andere dan horizontale vlakken en verwante typen zoals de Lambertse zonnewijzer en de zonnespin.
Deel 3, tenslotte, brengt nog meer foto's.
Frans
Denis Savoie, Gnomonique moderne, Société Astronomique de France, Parijs 1997, ISBN 2-901730-05-1.
Het 'moderne' in de titel slaat op de puur rekenkundige benadering; geen meetkundige constructies meer. Ook modern is de uitgebreide behandeling van analemmatische zonnewijzers en verwante typen, en van kruisdraadzonnewijzers. Het is een echt studieboek, want plaatjes kijken is er niet bij: de foto van de grote zonnewijzer van Tavel op de omslag is de enige van het hele boek.