Punt- en meridiaanwijzers

Bij puntzonnewijzers kan de projectie van een vast punt tegelijk de tijd en de datum aanwijzen. Die projectie kan de schaduw zijn, maar ook een vlekje zonlicht dat door een gaatje valt.
De oude Romeinen gebruikten voor dit doel al obelisken die ze als souvenir uit Egypte hadden meegenomen. Bekend is de zonnewijzer van keizer Augustus op de Campus Martius. Ook de obelisk op de Place de la Concorde in Parijs wordt sinds kort als zodanig gebruikt, las ik.

Een belangrijk tijdstip is het moment dat de zon precies in het zuiden staat. Hij 'gaat door de meridiaan', zegt men dan. Ook bereikt hij dan het hoogste punt in zijn baan, het culminatiepunt. Het is dan precies 12.00 uur zonnetijd is. Om dit tijdstip te kunnen bepalen werd een meridiaanwijzer gebruikt. Die kun je beschouwen als een verticale puntzonnewijzer waarvan de wijzerplaat beperkt is tot de 12-uurs lijn. Vaak werd dan een vlekje zonlicht gebruikt.

Een horizontale meridiaanwijzer werd wel aangelegd in kerken. De 12-uurs lijn wordt dan gevormd door een lijn op of in de vloer, de meridiaanlijn. Ook de declinatie van de zon kon daar vaak op afgelezen worden. De voorjaars-equinox werd bijvoorbeeld gebruikt om de Paasdatum vast te stellen.
De gnomon van een meridiaanlijn kan ook zeer fotogenieke beelden geven tijdens een zonsverduistering.

De spiegel-zonnewijzer hoort eveneens tot de puntzonnewijzers. Die kun je op het plafond tekenen als je een klein spiegeltje in een vensterbank op het zuiden legt. Volgens de overlevering zou Isaac Newton dit type in 1660 uitgevonden hebben, toen hij er een in het huis van zijn grootmoeder maakte.
Een beroemd, zeer uitgebreid exemplaar is te bezichtigen in het Lycée Stendhal in Grenoble. Hij is gemaakt door Pater Bonfa in 1673.

Puntzonnewijzers - Nederland
Transformatoren-fabriek Nijmegen	Katholieke Universiteit Nijmegen	"Zonnebol"	Arbeidersbelang Rijswijk
Kantoorgebouw Hoogeveen

Puntzonnewijzers - Europa
Gemeentehuis Blois (Frankrijk)	Place de la Concorde Parijs (Frankrijk)	Spiegel-zw. Lycée Stendhal Grenoble (Frankrijk) (directe link)	Eerste spiegel-zw. Reinhold Kriegler Bremen (Duitsland) (directe link)
Tweede spiegel-zw. Reinhold Kriegler Bremen (Duitsland) (directe link)

Meridiaanwijzers
Monflanquin (Frankrijk)	Notre Dame Gray (Frankrijk)

Meridiaanlijnen
Zonnewijzerpark Genk (België)	Kathedraal Antwerpen (België)	Santa Maria degli Angeli Rome (Italië) (directe link)