Verticale zonnewijzers

Place du Château, Carcassonne (Aude, Frankrijk)

Een sterk west-afwijkende zonnewijzer met index, en een zeer uitgebreide wijzerplaat.
Er zijn uurlijnen van XII tot VIII (20) uur plaatselijke tijd, met een extra lijn voor 12.30 uur. Een tijdsvereffeningslus rond de 1-uurs lijn, voorzien van '+' en '-' tekens. Bij de lus staan cijfers; ongeveer geldt: 1=lente, 2=zomer, 3=herfst en 4=winter.
Dan datumlijnen per dierenriem-maand, waarbij de zonsdeclinatie is aangegeven in graden; daartussen het bijbehorende teken van de dierenriem. Die rond de equinoxen zijn wat in de verdrukking gekomen.

Vervolgens zijn er twee extra stel lijnen. De rode lijnen met de getallen +1 t/m +6 zijn voor de Italiaanse uren, dus de uren vanaf zonsondergang. De meest rechtse hiervan is niet genummerd, maar geeft zonsondergang aan. De uren daarvóór hadden dus eigenlijk van 18 t/m 23, of eventueel van -1 t/m -6 genummerd moeten worden.
De kleurloze lijnen zijn voor de Babylonische uren, dus vanaf zonsopgang. Ze zijn genummerd van -5 t/m -14. Wat dus eigenlijk van +5 t/m +14 zou moeten zijn. Op de equinox is het om 12 uur plaatselijke tijd 6 uur Babylonisch en -6 uur Italiaans. De vier lijnen snijden elkaar links onderaan keurig in één punt.

Met de grafiek rechtsonder kan de zonnewijzer ook als 'maanwijzer' gebruikt worden. Dit gaat als volgt:
Lees eerst op de tijdschaal af hoe laat het is volgens de schaduw die de maan geeft. Neem dit als nacht-uur (hier dus tussen middernacht en 8 uur 's morgens). Schat hoeveel dagen voor of na volle maan het is. Zoek dit op langs de horizontale as met de kleurloze cijfers, gemerkt 'DIAE'; vóór VM links, na VM rechts. Lees dan op de schuine, rode lijn ('HORAE') de correctie in uren af. Vóór VM trek je die af van de tijd die je afgelezen hebt, na VM tel je die bij. Het boek van Rohr geeft in het hoofdstuk over maanwijzers dezelfde grafiek. Maar wat die '+' en '-' tekens langs de dagen-as nu betekenen, snap ik niet.

Opschrift: "Carpe Diem" (Pluk de dag)
Bovenaan staan de symbolen van de planeten Mercurius t/m Jupiter, op toenemende afstand van de zon. Zie ook de tabel met symbolen.
De zwart-wit foto van deze zonnewijzer in het boek van Rohr suggereert dat (sommige van) de kleurloze lijnen aanvankelijk wèl gekleurd waren.

Ligging: 43.2° NB, 2.4° OL
Ontwerp: R.R.J. Rohr
Inwijding: 1961

De 'Cité' van Carcassonne is de grootste middeleeuwse vesting die in Europa bewaard is gebleven. Hij ligt zeer imposant op een heuvel, boven de Aude. De dubbele ommuring is maar liefst 3 km lang. De restauratie van de vesting is in de 19e eeuw begonnen door Viollet-le-Duc en duurt nog voort.