Analemmatische zonnewijzers

Leidsche Hout, Leiden

Zelfs onze vrienden Frans en Maria, die Leiden toch kennen als hun broekzak, hebben flink moeten zoeken. De Leidsche Hout is tientallen hectaren groot, en je moet er al bijna bovenop staan wil je hem zien. Maar dankzij hun veldwerk heb ik deze zonnewijzer kunnen bezoeken.

De Plantsoenendienst wil bij het maaien natuurlijk geen last hebben van dit soort 'kunstwerken', dus zijn de tegels diep in het gras verzonken. Gelukkig zijn ze lekker duidelijk, met witte kunststof cijfers. Dit is trouwens de eerste zonnewijzer die ik ken, waarbij de uurcijfers voorzien zijn van de aanduiding "uur". Voor 't geval je even zou twijfelen... De aanwijzing betreft zomertijd. De zonnewijzer is met zijn lange as van 10 meter flink aan de maat.

De datumlijn is gemarkeerd door grote tegels met helderwitte teksten. De letters zijn eigenlijk te groot voor deze plavuizen, zodat er lelijke afbre-kingen ontstaan. En waarom liggen ze zo kris-kras? Maart, april, september en oktober dienen ongeveer even grote stukken langs de datumlijn te beslaan, dus leg ze er allevier met de lange òf met de korte kant tegenaan. Liefst met de korte kant, met tussenruimten, zodat alle maandnamen dezelfde oriëntatie hebben.

Je kunt met je klompen aanvoelen dat hier een verhaal achter zit. Een zonnewijzer waarin deze tegels gebruikt zijn, heeft in 1992 op de Floriade in Zoetermeer gelegen. Als ik het wel heb, is hij aangelegd door de Hortus Botanicus van de Leidse universiteit. De ontwerper (hij blijve anoniem) had zich daarbij gebaseerd op de analemmatische zonnewijzer in het Openluchtmuseum in Arnhem, waar ook al niet veel van deugt. Niemand van de Zonnewijzerkring wist er iets van. En dat terwijl ze vooraf - tevergeefs - geprobeerd heeft de directie van de Floriade voor een zonnewijzer te interesseren.
Pas na afloop van de tentoonstelling drong de informatie door. De onderdelen van de zonnewijzer waren inmiddels opgeslagen bij de gemeente Leiden en zijn uiteindelijk hier in de Leidsche Hout weer in elkaar gezet. Zij het dat de maandtegels, net als in Arnhem, veel te groot waren en er met de datumlijn dus wat gesmokkeld moest worden...

Mocht je zelf eens willen gaan kijken: neem de zijingang aan de westkant van het park, aan de Van Slingelandtlaan tegenover de Fagelstraat. Recht voor je zie je een lange, smalle weide het park inlopen. Neem het pad dat er rechts langsloopt. Kijk uit naar het paaltje waar ooit de gebruiksaanwijzing op gezeten heeft. Dan móet het lukken. Zie de rode ellips op het kaartje.

Code Sup: Leiden 12
Ligging: 52.2° NB, 4.5° OL
Ontwerp: Hortus Botanicus, Universiteit Leiden?
Inwijding: juni 1994