Puntzonnewijzers

Smit Transformatorenfabriek, Nijmegen

Je zou kunnen denken dat dit een equatoriale poolstijl-zonnewijzer is (armillairsfeer), ook al door die naar boven reikende meridiaanboog, maar dat is niet zo. Het is een puntzonnewijzer met een armillair-sferige wijzerplaat, om het zo maar uit te drukken.

De wijzerplaat is dus een bolsegment, van onder begrensd door de (denkbeeldige) datumlijn van het zomersolstitium en van boven door die van het wintersolstitium. Het is gevuld met lamellen die smalle spleten vormen, de tijdlijnen per half uur. De hele uren zijn gemerkt van VII tot V uur plaatselijke tijd.

De schaduwgever maakt deel uit van een bronzen sculptuur van de beeldhouwer Maris, voorstellende de zonnegod Phoebus Apollo op zijn vierspan; de punt van zijn opgeheven zweep wijst de tijd. Een schaalverdeling voor de datum is achterwege gelaten.

Onder aan de wijzerplaat staat de tekst: "Aan allen die in de tijd vergleden. Hun werk werd onze kracht." Op de bovenrand lezen we in vrijstaande letters: "1913 Willem Smit & Co's Transformatorenfabriek N.V. 1953". Het was een cadeau van het personeel bij het 40-jarig jubileum van het bedrijf.
Die letters hebben inmiddels een donker patina, dus ze vallen weg in de donkere achtergrond op de foto bovenaan. Vandaar bijgaande 'terugblik'. Een enkele letter heeft de tand des tijds niet weerstaan.
Op de achtergrond een karakteristiek product van dit bedrijf.

Zonnewijzers in Nederland noemt de tekening op de wijzerplaat "een vignet, symboliserend de spiraal van de tijd". Ik houd het maar op een iets profanere interpretatie, en wel de schematische weergave van de bedrijfsactiviteit: in het midden het symbool van een transformator (met regelbare overdrachtsverhouding, zegt de pijl), die links aangesloten is op een elektriciteitscentrale en rechts energie levert aan de 'belasting', dat is jargon voor de gebruikers.

Een vriendelijke portier gaf mij toestemming het bedrijfsterrein te betreden en deze foto's te maken, waarvoor dank!

Website: Smit Transformatoren (in 't Engels)
Code ZiN: Nijmegen 3
Ligging: 51.8° NB, 5.8° OL
Ontwerp: Ir. E.A. Frowein
Inwijding: 1953